Wskazówki dotyczące automasażu kończyny górnej po usunięciu węzłów pachowych
Na początku oraz na końcu automasażu zalecane jest wykonanie kilku ćwiczeń oddechowych. Podczas automasażu:
- kończyna musi być rozluźniona i umieszczona na klinie, zalecana jest pozycja siedząca,
- w celu uniknięcia podrażnień należy stosować oliwkę lub inny kosmetyk, na który nie mamy uczulenia,
- ruch powinien być prowadzony w kierunku odśrodkowym, od bliższych części ciała do dalszych,
- masaż nie może wywoływać bólu,
- technika głaskania – masaż wykonuje się całą dłonią, ręka obejmuje kończynę i przesuwa się lekko, miarowo, bez nacisku,
- zaczynamy zawsze od masażu opuszkami palców węzłów nadobojczykowych (obustronnie), po 8 ruchów okrężnych,
- w kolejnym etapie masujemy okrężnie całą dłonią dół pachowy po stronie nieoperowanej,
- wykonujemy okrężne ruchy do wewnątrz w okolicy pachwiny, po stronie operowanej,
- po zakończeniu radioterapii oraz wygojeniu rany pooperacyjnej i popromiennej można mobilizować bliznę w różnych kierunkach, aby uelastycznić tkankę, poprawić ukrwienie w danej okolicy, zminimalizować zrosty pooperacyjne,
- masujemy okolicę klatki piersiowej zaczynając ruchem głaskania od obręczy barkowej strony operowanej w kierunku dołu pachowego strony nieoperowanej,
- głaskanie obręczy barkowej oraz ramienia – ruch na przedniej części ramienia kierujemy w stronę łopatki, część tylną i dolną ramienia masujemy w kierunku łopatki omijając dół pachowy; głaskanie wykonuje się powoli; powtórzyć każdy ruch 8 razy,
- masaż okrężny całą dłonią węzłów łokciowych po stronie przyśrodkowej i bocznej, 8 razy,
- głaskanie przedramienia całą powierzchnią dłoni w kierunku węzłów łokciowych, 8 razy,
- głaskanie ręki po stronie dłoniowej i grzbietowej, zaczynając od palców w kierunku nadgarstka, 8 razy,
- głaskanie całej kończyny rozpoczynając od palców dłoni w kierunku barku, 8 razy,
- technika ugniatania całej kończyny – chwytem obrączkowym – polega na objęciu dłonią rozluźnionych mięśni kończyny – między kciuk, a pozostałe palce – przesuwając od palców dłoni w stronę barku, z lekkim uciskiem i ruchami pulsującymi, 2 razy,
- technika wyciskania – chwytem obrączkowym (kciuk w opozycji do pozostałych palców) – z lekkim uściskiem, przesuwając dłoń jednostajnym ruchem w stronę barku, 2 razy,
- technika wstrząsania – ręka podniesiona w górę i delikatne potrząsana, ruchy strzepywania ręką, kilkakrotnie.
Masowanie okolic ramienia i dłoni, fot. archiwum Stowarzyszenia„Różowe Okulary”
Trzeba pamiętać, że każde z proponowanych ćwiczeń należy powtarzać zgodnie z możliwościami organizmu oraz indywidualnymi zaleceniami lekarza lub terapeuty. Przedstawione wartości są jedynie orientacyjne.
Podczas automasażu kończyny dolnej:
- kończyna musi być rozluźniona i umieszczona na klinie,
- zaczynamy od masażu opuszkami palców węzłów nadobojczykowych, obustronnie, po 8 ruchów okrężnych,
- następnie masujemy okrężnie dół pachowy po tej samej stronie, gdzie były usuwane węzły pachwinowe, 8 razy,
- techniką głaskania opracowujemy stronę boczną klatki piersiowej, od kolca biodrowego przedniego górnego w stronę pachy, po tej samej stronie w stosunku do usuniętych węzłów pachwinowych, 8 razy,
- masujemy ruchami okrężnymi węzły pachwinowe strony przeciwnej, od strony bocznej, a potem od strony przyśrodkowej, 8 razy,
- część brzucha po stronie operowanej masujemy ruchem pociągania skóry lub głaskania w kierunku dołu pachowego
po tej samej stronie, gdzie były usuwane węzły pachwinowe, część brzucha po stronie nieoperowanej masujemy w kierunku węzłów pachwinowych przeciwnej kończyny, 8 razy, - przyśrodkową stronę uda masujemy od kolana do góry i w kierunku bocznym uda, tak żeby omijać usunięte węzły pachwinowe, 8 razy,
- przednią i boczną część uda głaszczemy od kolana do góry i w kierunku bocznym klatki piersiowej, kilkakrotnie,
- ruchami okrężnymi masujemy dół podkolanowy (strona zewnętrzna i wewnętrzna), 8 razy,
- głaszczemy wewnętrzną oraz tylną stronę podudzia od kostki wewnętrznej stawu skokowego w stronę dołu kolanowego, 8 razy,
- część zewnętrzną i przednią podudzia głaszczemy od kostki bocznej stawu skokowego do dołu podkolanowego, 8 razy,
- ruchami okrężnymi masujemy doły zakostkowe, 8 razy,
- głaszczemy grzbiet stopy w stronę podudzia, 8 razy,
- głaszczemy każdy palec stopy, 3 serie,
- na koniec kilkakrotne głaskanie całej kończyny od palców stopy do góry i w bok w kierunku dołu pachowego, omijając usunięte węzły, 2–3 razy.
Trzeba pamiętać, że każde z proponowanych ćwiczeń należy powtarzać zgodnie z możliwościami organizmu oraz indywidualnymi zaleceniami lekarza lub terapeuty. Przedstawione wartości są jedynie orientacyjne.
Okres szpitalny
1–3 doba
W pierwszych dniach po zabiegu zaleca się wykonywanie:
- ćwiczeń czynnych krążeniowych, które zapobiegają zakrzepicy żył głębokich,
- ćwiczeń oddechowych torem przeponowym, ponieważ przebywanie w pozycji leżącej przez kilka godzin powoduje problemy oddechowe i zalegania wydzieliny oskrzelowej,
- ćwiczeń efektywnego kaszlu,
- adaptacji do pozycji siedzącej i stojącej.
Pozycja ułożeniowa
Ręka po stronie operowanej piersi powinna być ułożona na klinie przeciwobrzękowym, który ułatwia odpływ chłonki z kończyny górnej, dłoń ułożona powyżej poziomu serca.
Ćwiczenia czynne krążeniowe
- Zaciskanie dłoni w pięść i rozluźnianie, 10–15 razy.
- Zginanie palców stóp i prostowanie, 10–15 razy.
- Przeciwstawianie palców dłoni do kciuka, 3 serie.
- Rozszerzanie palców dłoni na boki, 10 razy.
- Zginanie i prostowanie nadgarstka (do góry i do dołu), 10 razy.
- Zgięcie w stawie skokowym (do góry i do dołu), 10 razy.
- Ruchy okrężne w stawach skokowych w lewo i w prawo, 10 razy.
- Ruchy okrężne w stawach nadgarstkowych w lewo i w prawo, 10 razy.
- Ruchy zgięcia i wyprostu w stawie łokciowym ze skierowaniem palców w stronę barku, 10 razy.
- Naprzemienne przyciąganie kolan do brzucha, 8 razy.
Ćwiczenia oddechowe torem przeponowym
Pozycja wyjściowa: leżenie na plecach, jedna dłoń na klatce piersiowej, druga na brzuchu.
Ruch: wdech nosem – brzuch się uwypukla do góry (zwiększanie objętości brzucha), następnie długi powolny wydech ustami (brzuch się zapada), kilka razy.
Ćwiczenia efektywnego kaszlu
Pozycja wyjściowa: półsiedząca lub później siedząca z pochyleniem tułowia w przód.
Ruch: krótki wdech nosem, potem długi wydech ustami, na szczycie którego pacjent wykonuje 3–4 kaszlnięcia. Ćwiczenia te należy wykonywać kilka razy dziennie, 2–3 powtórzenia.
Adaptacja do pozycji siedzącej:
- siad z oparciem pod głowę i plecy,
- siad ze spuszczonymi kończynami dolnymi z pomocą fizjoterapeuty,
- samodzielny siad z opuszczonymi kończynami dolnymi.
Adaptacja do pozycji stojącej:
- stanie czynne przy pomocy fizjoterapeuty,
- pierwsze kroki po sali, z asekuracją,
- pierwsze wyjście do toalety, z asekuracją.
Wczesny etap poszpitalny
4–5 doba
Na tym etapie zaleca się dalsze zapobieganie zakrzepicy kończyn dolnych, uelastycznianie tkanek okołooperacyjnych w celu uruchomienia gry powięziowej, zwiększanie zakresu ruchomości w stawach oraz zaleca się
ćwiczenia ogólnokondycyjne z elementami samoobsługi.
Ćwiczenie 1 10 razy
Pozycja wyjściowa: stojąca, kończyny górne wzdłuż tułowia.
Ruch: unoszenie barków ku górze lub krążenia barkami.
Ćwiczenie 2 5–10 razy
Pozycja wyjściowa: stojąca.
Ruch: ramiona ugięte w stawach łokciowych, ręka po stronie operowanej spoczywa na ręce po stronie zdrowej, która ją podpiera od spodu i wspomaga ruch całej kończyny górnej przodem w górę (nie przekraczać granicy bólu).
Ćwiczenie 3 5–10 razy
Pozycja wyjściowa: stojąca.
Ruch: unoszenie ponad głowę kończyn górnych wyprostowanych w stawach łokciowych. Kończyna po stronie nieoperowanej wspomaga ruch kończyny po stronie operowanej.
Ćwiczenie 4 5–10 razy
Pozycja wyjściowa: stojąca, kończyny górne wzdłuż tułowia.
Ruch: unoszenie kończyn górnych bokiem w górę, aż do złączenia nad głową.
Ćwiczenie 5 5–10 razy
Pozycja wyjściowa: stojąca.
Ruch: odwodzenie kończyn górnych do kąta 90 stopni – wdech, następnie łączenie rąk z przodu przed sobą – wydech.
Ćwiczenie 6 5–10 razy
Pozycja wyjściowa: stojąca, kończyny górne wzdłuż tułowia.
Ruch: unoszenie kończyn przodem w górę, nad głową – wdech nosem, opuszczenie kończyn w dół – wydech ustami.
Joanna Kulawska
fizjoterapeutka, absolwentka Wydziału Rehabilitacji na Politechnice Opolskiej, ukończone szkolenia: PNF podstawowy (ang. Proprioceptive
Neuromuscular Facilitation – proprioceptywne nerwowo-mięśniowe torowanie ruchu), Kinesiotaping, Kompleksowa Terapia Obrzękowa
Artykuł znajduje się w informatorze wydanym przez Stowarzyszenie Pomocy Chorym Onkologicznie Różowe Okulary w ramach kampanii Mimo choroby żyj normalnie.